Cách lập và cân bằng phương trình hóa học lớp 8

Bài viết này Blog Tài Liệu sẽ tìm hiểu về phương trình hóa học là gì? Cách lập phương trình hóa học như thế nào, gồm bao nhiêu bước? ý nghĩa của phương trình hóa học là gì? qua đó vận dụng giải một số bài tập về phương trình hóa học.

Các định nghĩa cơ bản Hoá Học

I. Lập phương trình hóa học

1. Phương trình hóa học là gì?

– Phương trình hóa học dùng để biểu diễn ngắn gọn phản ứng hoá học.

– Phương trình hóa học gồm công thức hóa học và hệ số thích hợp của những chất tham gia và chất tạo thành.

* Ví dụ:  Phương trình hóa học (chữ): Khí Hidro + Khí Oxi → Nước

⇒ Phương trình hóa học: 2H₂ + O₂ → 2H₂O

– Lưu ý: Số nguyên tử của mỗi nguyên tố trước và sau phản ứng phải bằng nhau.

2. Các bước lập phương trình hóa học

* Để lập phương trình hóa học cần thực hiện 3 bước sau:

° Bước 1:Viết sơ đồ phản ứng dưới dạng công thức hóa học.

° Bước 2:Đặt hệ số để số nguyên tử của mỗi nguyên tố ở vế trái (VT) bằng vế phải (VP).

° Bước 3: Hoàn thành (viết) phương trình phản ứng.

* Ví dụ: Biết Nhôm tác dụng với khí Oxi tạo ra Oxit nhôm Al₂O₃; Hãy lập phương trình hóa học của phản ứng.

° Thực hiện lần lượt các bước như trên

+ Bước 1: Viết sơ đồ phản ứng:

Al + O₂ → Al₂O₃

+ Bước 2: Cân bằng số nguyên tử của mỗi nguyên tố

– Số nguyên tử Al và O đều không bằng nhau, nhưng nguyên tố oxi có số nguyên tử nhiều hơn, nên trước hết làm chẵn số nguyên tử O bên VP bằng cách đặt hệ số 2 trước Al₂O₃:

Al + O₂ → 2Al₂O₃

– Bên trái cần có 4Al và 6O tức 3O₂, các hệ số 4 và 3 thích hợp. Các em có thể xem bài viết cách viết về cách cân bằng phương trình hóa học để hiểu rõ hơn.

+ Bước 3: Hoàn thành phương trình hóa học:

4Al + 3O₂ → 2Al₂O₃

* Lưu ý:

– Không được thay đổi các chỉ số nguyên tử của các công thức hoá học trong quá trình cân bằng; Ví dụ như 3O₂ (đúng) chuyển thành 6O (sai).

– Khi viết hệ số phải viết cao bằng kí hiệu hóa học: Ví dụ như 3Al (đúng). Không viết ₃Al (sai).

– Coi cả nhóm nguyên tử như một đơn vị để cân bằng. Trước và sau phản ứng số nhóm nguyên tử phải bằng nhau.

II. Ý nghĩa của phương trình hóa học

–  Phương trình hóa học cho biết: Tỉ lệ về số nguyên tử, số phân tử giữa các chất trong phản ứng. Tỉ lệ này đúng bằng tỉ lệ hệ số mỗi chất trong phương trình.

* Ví dụ:Phương trình phản ứng: 4Al + 3O₂ → 2Al₂O₃

Tỉ lệ số nguyên tử Al: Số phân tử O: Số phân tử Al₂O₃ = 4 : 3 : 2

Tức là: Cứ 4 nguyên tử Al tác dụng với 3 phân tử O tạo thành 2 phân tử Al₂O₃;

III. Bài tập vận dụng cách lập phương trình hóa học

* Bài 1 trang 57 SGK Hóa học 8: a) Phương trình hóa học biểu diễn gì, gồm công thức hóa học của những chất nào?

b) Sơ đồ của phản ứng khác với phương trình hóa học của phản ứng ở điểm nào?

c) Nêu ý nghĩa của phương trình hóa học?

° Lời giải bài 1 trang 57 SGK Hóa học 8:

a) Phương trình hóa học là biểu diễn ngắn gọn phản ứng hóa học, gồm công thức hóa học của chất phản ứng và sản phẩm phản ứng.

b) Sơ đồ của phản ứng khác với phương trình hóa học là chưa có hệ số thích hợp, tức là chưa cân bằng nguyên tử. Tuy nhiên có một số trường hợp thì sơ đồ cũng là phương trình hóa học.

c) Phương trình hóa học cho biết tỉ lệ về số nguyên tử, số phân tử giữa các chất trong phản ứng cũng như từng cặp chất trong phản ứng.

* Bài 2 trang 57 SGK Hóa học 8:

 Cho sơ đồ của các phản ứng sau:

a) Na + O₂ → Na₂O.

b) P₂O₅ + H₂O → H₃PO₄.

Lập phương trình hóa học và cho biết tỉ lệ số nguyên tử, số phân tử của các chất trong mỗi phản ứng.

° Lời giải bài 2 trang 57 SGK Hóa học 8:

• Phương trình hóa học của phản ứng:

a) 4Na + O₂ → 2Na₂O

Số nguyên tử Na : Số phân tử O₂ : Số phân tử Na₂O là 4 : 1 : 2

b) P₂O₅ + 3H₂O → 2H₃PO₄

Số phân tử P₂O₅ : Số phân tử H₂O : Số phân tử H₃PO₄ là 1 : 3 : 2

* Bài 3 trang 58 SGK Hóa học 8:

Yêu cầu làm như bài tập 2 theo sơ đồ của các phản ứng sau:

a) HgO → Hg + O₂.

b) Fe(OH)₃ → Fe₂O₃ + H₂O

° Lời giải bài 3 trang 58 SGK Hóa học 8:

• Phương trình hóa học của phản ứng:

a) 2HgO → 2Hg + O₂.

Số phân tử HgO : Số nguyên tử Hg : Số phân tử O₂ là 2 : 2 : 1

b) 2Fe(OH)₃ → Fe₂O₃ + 3H₂O

Số phân tử Fe(OH)₃ : Số phân tử Fe₂O₃ : Số phân tử H₂O là 2 : 1 : 3

* Bài 4 trang 58 SGK Hóa học 8:

 Cho sơ đồ phản ứng sau:

Na₂CO₃ + CaCl₂ → CaCO₃ + NaCl.

a) Lập phương trình hóa học của phản ứng.

b) Cho biết tỉ lệ số phân tử của 4 cặp chất trong phản ứng (tùy chọn).

° Lời giải bài 4 trang 58 SGK Hóa học 8:

a) Phương trình hóa học của phản ứng:

Na₂CO₃ + CaCl₂ → CaCO₃ + 2NaCl.

b) Số phân tử Na₂CO₃ : Số phân tử CaCl₂ là 1 : 1

Số phân tử Na₂CO₃ : Số phân tử CaCO₃ là 1 : 1

Số phân tử Na₂CO₃ : Số phân tử NaCl là 1 : 2

Số phân tử CaCl₂ : Số phân tử NaCl = 1 : 2

* Bài 5 trang 58 SGK Hóa học 8: 

Biết rằng kim loại magie Mg tác dụng với axit sunfuric H₂SO₄ tạo ra khí hiđro H₂ và chất magie sunfat MgSO₄.

a) Lập phương trình hóa học của phản ứng.

b) Cho biết tỉ lệ số nguyên tử magie lần lượt với số phân tử của 3 chất khác trong phản ứng.

° Lời giải bài 5 trang 58 SGK Hóa học 8:

a) trình hóa học của phản ứng:

Mg + H₂SO₄ → MgSO₄ + H₂

b) Số nguyên tử Mg : Số phân tử H₂SO₄ là 1:1

Số nguyên tử Mg : Số phân tử MgSO₄ là 1:1

Số nguyên tử Mg : Số phân tử H₂ là 1:1

* Bài 6 trang 58 SGK Hóa học 8: 

Biết rằng photpho đỏ P tác dụng với khí oxi tạo hợp chất P₂O₅.

a) Lập phương trình hóa học của phản ứng.

b) Cho biết tỉ lệ số nguyên tử P lần lượt với số phân tử của hai chất khác trong phản ứng.

° Lời giải bài 6 trang 58 SGK Hóa học 8:

a) Phương trình hóa học của phản ứng:

4P + 5O₂ → 2P₂O₅.

b) Số nguyên tử P : Số phân tử oxi : Số phân tử P₂O₅ là 4 : 5 : 2

* Bài 7 trang 58 SGK Hóa học 8: 

Hãy chọn hệ số và công thức hóa học và thích hợp đặt vào những chỗ có dấu hỏi trong các phương trình hóa học sau (chép vào vở bài tập)

a) ?Cu + ? → 2CuO

b) Zn + ?HCl → ZnCl₂ + H₂

c) CaO + ?HNO₃ → Ca(NO₃₎₂ + ?

° Lời giải bài 7 trang 58 SGK Hóa học 8:

– Phương trình hóa học của phản ứng:

a) 2Cu + O₂ → 2CuO

b) Zn + 2HCl → ZnCl₂ + H₂

c) CaO + 2HNO₃ → Ca(NO₃)₂ + H₂O