Giáo án KHTN 7: BÀI 4 SƠ LƯỢC BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC

– GV giới thiệu cho HS: Cơ sở chính để sắp xếp các nguyên tố hóa học vào bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học là dựa vào điện tích hạt nhân nguyên tử.

– GV yêu cầu HS thảo luận, trả lời: Quan sát hình 4.1, em hãy cho biết:

a. Nguyên tử của những nguyên tố nào có cùng số lớp electron.

b. Nguyên tử của những nguyên tố nào có số electron ở lớp ngoài cùng bằng nhau?

– GV yêu cầu HS đọc thông tin mở rộng sgk và trả lời câu hỏi luyện tập: Dựa vào cơ sở nào để sắp xếp các nguyên tố hóa học trong bảng tuần hoàn? và đưa ra kết luận.

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

– HS đọc thông tin, quan sát hình ảnh, trả lời câu hỏi.

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

– Đại diện 2- 3 HS đứng dậy trình bày câu trả lời

– HS khác nhận xét, đánh giá, bổ sung

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

– GV đánh giá, nhận xét, kết luận, chuyển sang nội dung mới.

*Thảo luận:

a. Các nguyên tử của các nguyên tố có cùng số lớp electron là:

+ 1 lớp: H, He

+ 2 lớp: Li, Be, B, C, N, O, F, Ne

+ 3 lớp: Na, Mg, Al, Si, P, S, Cl, Ar

+ 4 lớp: K, Ca

b. Nguyên tử các nguyên tố có số lớp electron lớp ngoài cùng bằng nhau:

+ 1 electron: H, Li, Na, K

+ 2 electron: Be, Mg, Ca, He

+ 3 electron: B, Al

+ 4 electron: C, Si

+ 5 electron: N, P

+ 6 electron: O, S

+ 7 electron: F, Cl

+ 8 lectron: Ne, Ar

Riêng He chỉ có 2 electron ở lớp ngoài cùng, lại được xếp vào nhóm VIIIA.

*Kết luận:

– Các nguyên tố hóa học trong bảng tuần hoàn được sắp xếp theo chiều tăng dần điện tích hạt nhân của nguyên tử.

– Các nguyên tố hóa học có cùng số lớp electron trong nguyên tử được xếp thành một hàng.

– Các nguyên tố có tính chất hóa học tương tự nhau được xếp thành một cột.

Bước 1. GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

– GV chiếu bảng tuần hoàn 4.2, yêu cầu HS tìm hiểu, trả lời câu hỏi: Dựa vào thông tin được cung cấp về hình 4.2, em hãy cho biết bảng tuần hoàn được cấu tạo như thế nào?

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

– HS quan sát, tiếp nhận câu hỏi, trả lời

– GV quan sát và hướng dẫn HS thực hiện

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

– HS trình bày câu trả lời, ghi chép

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

– GV đánh giá, nhận xét, kết luận, chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 2. Tìm hiểu ô nguyên tố trrong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

Bước 1. GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

– GV chiếu hình 4.3 và đặt câu hỏi: Có những thông tin cơ bản nào trong một ô nguyên tố hóa học?

+ Số hiệu nguyên tử của một nguyên tố hóa học cho biết những thông tin gì về nguyên tố đó?

– GV giải thích về số hiệu nguyên tử cho HS nắm rõ.

– GV yêu cầu HS làm bài luyện tập: Cho biết những thông tin cơ bản về nguyên tố hóa học đã cho dưới đây:

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

– HS quan sát, tiếp nhận câu hỏi, trả lời

– GV quan sát và hướng dẫn HS thực hiện

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

– HS trình bày câu trả lời, ghi chép

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

– GV đánh giá, nhận xét, kết luận, chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 3. Tìm hiểu về chu kì trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

Bước 1. GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

– GV yêu cầu HS đọc thông tin trả lời câu hỏi:

+ Chu kì là gì? Bảng tuần hoàn nguyên tố hóa học có mấy chu kì? Bao nhiêu chu kì lớn, bao nhiêu chu kì nhỏ?

– GV kết luận, yêu cầu HS quan sát hình 4.4, trả lời câu hỏi:

+ Mỗi chu kì bắt đầu từ nhóm nào và kết thúc ở nhóm nào?

+ Em hãy chỉ sự tuần hoàn ở mỗi chu kì trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học?

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

– HS quan sát, tiếp nhận câu hỏi, trả lời

– GV quan sát và hướng dẫn HS thực hiện

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

– HS trình bày câu trả lời, ghi chép

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

– GV đánh giá, nhận xét, kết luận, chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 4. Tìm hiểu về nhóm trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

Bước 1. GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

– GV yêu cầu: Quan sát hình 4.5, cho biết những nguyên tố nào có tính chất tương tự nhau?

– GV yêu cầu HS làm bài tập luyện tập: Dựa vào hình 4.2, hãy hoàn thành các thông tin còn thiếu trong bảng sau:

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

– HS quan sát, tiếp nhận câu hỏi, trả lời

– GV quan sát và hướng dẫn HS thực hiện

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

– HS trình bày câu trả lời, ghi chép

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

– GV đánh giá, nhận xét, kết luận, chuyển sang nội dung mới.

a. Mô tả cấu tạo của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

– Cấu tạo bảng tuần hoàn:

+ Bảng tuần hoàn gồm các nguyên tố hóa học mà vị trí được đặc trưng bởi ô nguyên tố, chu kì và nhóm

+ Các nguyên tố họ lanthnide và họ actinide được xếp riêng thành 2 hàng ở cuối bảng tuần hoàn

b. Tìm hiểu ô nguyên tố trrong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

– Các thông tin trong một ô nguyên tố hóa học gồm:

+ Số hiệu nguyên tử

+ Kí hiệu nguyên tố hóa học

+ Tên nguyên tố

+ Khối lượng nguyên tử

– Số hiệu nguyên tử cho biết số đơn vị điện tích hạt nhân và số electron trong nguyên tử.

*BT luyện tập:

Những thông tin cơ bản về nguyên tố Oxygen:

+ Số hiệu nguyên tử: 8

+ Kí hiệu nguyên tố hóa học: O

+ Tên nguyên tố: oxygen

+ Khối lượng nguyên tử: 16

c. Tìm hiểu về chu kì trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

– Chu kì là tập hợp các nguyên tố hóa học có cùng số lớp electron trong nguyên tử theo hàng ngang.

– Bảng tuần hoàn có 7 chu kì, gồm 3 chu kì nhỏ và 4 chu kì lớn.

*Thảo luận:

+ Mỗi chu kì bắt đầu từ nhóm IA và kết thúc ở nhóm VIIIA

+ Trong mỗi chu kì các nguyên tố được xếp thành hàng tăng dần điện tích hạt nhân. Mỗi chu kì bắt đầu bằng nguyên tố có 1 electron lớp ngoài cùng, tiếp theo là nguyên tố có 2 electron lớp ngoài cùng và cứ thế kết thúc chu kì bằng 1 nguyên tố có 8 electron lớp ngoài cùng và tiếp tục một chu kì mới.

d. Tìm hiểu về nhóm trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

– Nhóm là tập hợp các nguyên tố có tính chất hóa học tương tự nhau và được xếp thành cột, theo chiều tăng dần về điện tích hạt nhân.

*Thảo luận:

Những nguyên tố có tính chất tương tự nhau là:

·        H, Li, Na, K, Rb, Cs, Fr

·        F, Cl, Br, I, At, Ts

·        He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn, Og

*BT luyện tập:

– GV chia lớp thành 2 nhóm,mỗi thành 2 trạm theo sơ đồ sau

Cách hoạt động trạm

Tất cả các thành viên thảo luận sau đó ghi vào phiếu  học tập cá nhân .Sau 3 phút chuyển phiếu học tập theo chiều mũi tên trên sơ đồ trạm 

_ Có hai lượt thảo luận

+ Lượt 1:Trạm 1 giải quyết vấn đề của phiếu 1. Trạm 2 phiếu hai

Lượt 2 thì ngược lại

Nội dung phiếu học tập

+Phiếu học tập 1

Tìm hiểu các nguyên tố kim loại nhóm A và thảo luận trả lời câu hỏi: Dựa vào bảng tuần hoàn, hãy cho biết vị trí (nhóm, chu kì) của các nguyên tố K, Mg, Al?

+ Phiếu học tập 2

Tìm hiểu các nguyên tố kim loại nhóm B và thảo luận trả lời câu hỏi: Một kim loại ở thể lỏng trong điều kiện thường, được ứng dụng để chế tạo nhiệt kế. Đó là kim loại nào? Cho biết vị trí (chu kì, nhóm) của các nguyên tố kim loại đó.

– GV đưa ra kết luận chung, yêu cầu HS thảo luận, trả lời bài tập vận dụng: Mỗi kim loại đều có vai trò và ứng dụng khác nhau trong đời sống, em hãy cho biết những kim loại nào thường được dùng để làm trang sức. Dựa vào hình 4.2, em hãy cho biết vị trí của chúng trong bảng tuần hoàn.

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

– HS lắng nghe, tiếp nhận câu hỏi, trả lời

– GV phân tích và hướng dẫn vấn đề HS còn chưa nắm được.

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

– HS trình bày câu trả lời, ghi chép nội dung chính.

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

– GV đánh giá, nhận xét, kết luận, chuyển sang nội dung mới.

a. Tìm hiểu các nguyên tố kim loại nhóm A

– Nguyên tố kim loại nhóm A gồm nhóm IA, IIA (trừ nguyên tố hydrogen), IIIA (trừ nguyên tố boron) …

+ Nguyên tố kim loại thuộc nhóm IA được gọi là nhóm kim loại kiềm.

+ Nguyên tố kim loại thuộc nhóm IIA gọi là nhóm kim loại kiềm thổ.

*Thảo luận:

+ Nguyên tố K nhóm chu kì IA, chu kì 4

+ Nguyên tố Mg nhóm IIA, chu kì 2

+ Nguyên tố Al nhóm IIIA, chu kì 3

b. Tìm hiểu các nguyên tố kim loại nhóm B

– Các nguyên tố nhóm B đều là kim loại.

– Một số kim loại nhóm B có ứng dụng rộng rãi: iron, copper, silver, …

*Thảo luận: Kim loại đó là Mercury (thủy ngân), kí hiệu hóa học là Hg, thuộc nhóm IIB, chu kì 6.

=> Kết luận chung:

Hơn 80% các nguyên tố hóa học trong bảng tuần hoàn là kim loại, bao gồm một số nguyên tố nhóm A và tất cả các nguyên tố nhóm B.

*BT vận dụng:

Một số kim loại được làm đồ trang sức:

+ Gold (vàng) kí hiệu hóa học Au, ô 79, chu kì 6, nhóm IB

+ Silver (bạc) kí hiệu hóa học Ag, ô 47, chu kì 5, nhóm IB

– GV yêu cầu thảo luận, trả lời câu hỏi: Carbon, nitrogen, oxygen và chlorine là những nguyên tố phí kim phổ biến và gần gũi trong đời sống. Em hãy cho biết vị trí (nhóm, chu kì) của chúng trong bảng tuần hoàn?

– Từ kết quả thảo luận, GV chốt lại vị trí của nhóm nguyên tố phi kim, mở rộng kiến thức (sgk).

– GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập vận dụng: Tìm hiểu qua thực tế, hãy cho biết nguyên tố phi kim nào có trong thành phần của kem đánh răng? Nguyên tố phi kim nào có trong thành phần muối ăn? Chúng thuộc chu kì và nhóm nào trong bảng tuần hoàn?

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

– HS đọc thông tin sgk, trao đổi, thảo luận

– GV quan sát quá trình HS thực hiện

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

– Đại diện HS trình bày kết quả

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

– GV đánh giá, nhận xét, kết luận, chuyển sang nội dung luyện tập.

*Thảo luận:

*Kết luận:

Các nguyên tố phi kim bao gồm:

+ Nguyên tố hydrogen ở nhóm IA

+ Một số nguyên tố nhóm IIIA và IVA

+ Hầu hết các nguyên tố thuộc nhóm VA, VIA và VIIA.

*BT vận dụng:

+ Nguyên tố Fluorine (F) có trong thành phần kem đánh răng

+ Chlorine (Cl) có trong thành phần muối ăn.

+ F thuộc nhóm VIIA, chu kì 2

+ Cl thuộc nhóm VIIA, chu kì 3

– GV giới thiệu các nguyên tố khí hiếm trong nhóm VIIIA. GV đặt câu hỏi: Em hãy nhận xét về số electon lớp ngoài cùng trong nguyên tử của các nguyên tố khí hiếm?

– GV kết luận, yêu cầu HS hoàn thành bài tập vận dụng: Vào những dịp Tết hay lễ hội ở một số thành phố hoặc khu vui chơi giải trí công cộng, chúng ta thường nhìn thấy những khinh khí cầu đủ màu sắc bay trên bầu trời. Theo em, người ta đã bơm khí nào vào khinh khí cầu? Vì sao?

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

– HS quan sát bảng nguyên tố, trao đổi, thảo luận. GV quan sát quá trình HS thực hiện

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

– Đại diện HS trình bày kết quả

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

– GV đánh giá, nhận xét, kết luận, chuyển sang nội dung luyện tập.

*Thảo luận: Nguyên tử các nguyên tố khí hiếm có 8 electron ở lớp ngoài cùng (riêng He chỉ có 2 electron).

*Kết luận:

Nhóm cuối cùng trong bảng tuần hoàn là nhóm các nguyên tố khí hiếm (nhóm VIIIA).

*BT vận dụng:

Người ta bơm khí helium vào khinh khí cầu vì nó nhẹ, ở điều kiện thường heli trơ, không hỗ trợ sự cháy, không màu không độc.

– Kiểm tra viết, kiểm tra thực hành.