Hoạt động 5 – Tìm hiểu

a) Mô tả: Nhận biết một số thiết bị công nghệ thông dụng hỗ trợ hoạt động dạy học, giáo dục môn Toán.

b) Yêu cầu cần đạt: Kể tên và mô tả được các loại thiết bị công nghệ thông dụng hỗ trợ hoạt động dạy học, giáo dục.

c) Nhiệm vụ của người học

1. Xem tài liệu text nội dung 2.1.

2. Xem bài giảng tương tác về các thiết bị công nghệ cơ bản chuẩn SCORM.

d)  Đánh giá hoạt động

– Giám sát: mức độ hoàn thành nhiệm vụ, có câu hỏi chuyển tiếp để xác nhận.

– Phản hồi: mức độ hoàn thành theo yêu cầu của hoạt động.

– Đánh giá: đạt 100% các công việc được giao để thực hiện hoạt động tiếp theo.

Thiết bị công nghệ hỗ trợ hoạt động dạy học, giáo dục hiện nay khá đa dạng và phong phú. Chúng ta có thể kể đến máy chiếu đa năng và màn chiếu; máy chiếu vật thể; tivi; máy vi tính (để bàn hoặc xách tay); thiết bị âm thanh; radio-cassette; máy in laser; máy ảnh kĩ thuật số, thiết bị kết nối mạng và đường truyền Internet. Tài liệu đọc này sẽ tập trung giới thiệu một số thiết bị công nghệ cơ bản ở các trường tiểu học và thường được GV sử dụng.

2.1.1.1. Máy vi tính 

a) Giới thiệu

Máy vi tính hiện được dùng phổ biến. Máy tính cá nhân có thể được phân thành hai loại chính: máy tính để bàn và máy tính xách tay. Về cơ bản, tất cả các máy tính đều có 02 thành phần chính là phần cứng và phần mềm. Phần cứng là tất cả các bộ phận có kết cấu vật lí, có thể ở bên trong hoặc bên ngoài của máy tính như: màn hình, bàn phím, chuột, CPU, bo mạch, … Phần mềm là tập hợp những câu lệnh hoặc chỉ thị được viết bằng một hoặc nhiều ngôn ngữ lập trình theo một trật tự xác định nhằm tự động thực hiện chức năng hoặc nhiệm vụ, ví dụ như: phần mềm MS Word, Internet Explorer, Adobe Reader, …

b) Lợi ích

Máy vi tính có rất nhiều lợi ích, có thể hỗ trợ rất đắc lực cho hoạt động dạy học:

– Nhanh chóng và chính xác: máy vi tính có thể thực hiện các tác vụ thường xuyên với tốc độ nhanh hơn con người. Máy vi tính có thể thực hiện công việc một cách chính xác khi dữ liệu đưa vào là chính xác.

– Máy vi tính có thể lưu trữ một lượng thông tin lớn và có thể được lấy ra khi cần.

– Máy vi tính cũng có khả năng thực hiện các nhiệm vụ phức tạp một cách tự động. Máy vi tính có thể thực hiện cùng một nhiệm vụ nhiều lần và độ chính xác như nhau. Với cấu hình mạnh, máy vi tính có thể thực hiện đồng thời nhiều nhiệm vụ khác nhau.

– Máy vi tính có thể giải quyết cả những nhiệm vụ đơn giản lẫn phức tạp. Nó vừa là công cụ để làm việc, học tập, quản lí, thực hiện các công tác chuyên môn, vừa là công cụ để liên lạc, giải trí, …

c) Lưu ý khi sử dụng

– Máy vi tính có khả năng thực hiện các thao tác toán học, logic học và đồ họa. Để thực hiện các thao tác này và các nhiệm vụ của người sử dụng, máy tính cần được trang bị một hệ điều hành và các chương trình phần mềm tương thích.

– Máy vi tính là công cụ mạnh mẽ có thể thực hiện hàng loạt chức năng nhưng máy tính cần có các lệnh rõ ràng và hoàn chỉnh thì mới thực hiện công việc được chính xác. Do đó đòi hỏi người dùng phải am hiểu và có NL tin học ở mức độ nhất định.

– Cần tuân thủ chế độ bảo quản và bảo hành máy vi tính đúng cách và định kì.

d) Gợi ý ứng dụng trong dạy học và giáo dục thông qua môn Toán cấp tiểu học

– Ý tưởng sư phạm: thiết kế các bài giảng với hình ảnh, video, … phục vụ dạy học các nội dung Toán ở tiểu học.

– Thực hiện: GV sử dụng máy vi tính có kết nối Internet để thu thập học liệu số có liên quan, sau đó dùng phần mềm PowerPoint để thiết kế bài giảng với đầy đủ kênh chữ, kênh hình, video, âm thanh, hình ảnh, … để dạy học các nội dung Toán cấp tiểu học.

Hiện nay, máy vi tính gần như tham gia đầy đủ vào các công việc thường ngày của GV, từ thu thập dữ liệu, thiết kế bài giảng, tổ chức dạy học, kiểm tra đánh giá và quản lí HS. Ứng dụng của máy vi tính trong dạy học và giáo dục là rất đa dạng.

2.1.1.2. Máy chiếu

a) Giới thiệu

Máy chiếu đa năng (projector) là phương tiện đem lại hiệu quả cao khi thực hành giảng dạy, hỗ trợ cho việc trình chiếu và hiển thị các thông tin trong nội dung bài giảng, phục vụ hiệu quả cho việc truyền đạt ý tưởng của GV đến HS cũng như giúp GV và HS tương tác nhiều hơn với nhau trong hoạt động dạy học.

b) Lợi ích

Sử dụng máy chiếu có thể phổ biến thông tin cho HS dưới nhiều hình thức: chiếu văn bản, hình ảnh, âm thanh, đồ họa hoặc video chuyển động nhiều có thể làm tăng sự chú ý và giúp HS nắm bắt bài học. Máy chiếu còn có thể hỗ trợ trực quan, tạo điều kiện để sử dụng linh hoạt hơn cho các phương pháp dạy học thay thế, trình chiếu nội dung góp phần phát triển nhận thức của HS nhất là khả năng quan sát, suy luận, tóm tắt và hệ thống hóa…

c) Lưu ý sử dụng

Khi sử dụng máy chiếu đa năng, cần lưu ý:

– Mỗi loại máy chiếu khác nhau thường có những thao tác sử dụng không giống nhau, do đó cần đọc kĩ hướng dẫn sử dụng máy.

– Máy chiếu thường có 2 loại cổng cắm là: VGA và HDMI. Khi kết nối giữa máy vi tính và máy chiếu cần sử dụng dây kết nối có 2 đầu giống nhau (hoặc là VGA, hoặc là HDMI) và cắm vào đúng vị trí trên cả máy vi tính và máy chiếu.

– Bài giảng phải có khuôn hình hoặc định dạng phân giải phù hợp để khi chiếu lên cho hình ảnh đúng với trong bài soạn trên máy tính.

– Khi tắt máy chiếu cần chờ quạt của máy ngưng mới rút dây điện nguồn. Với dòng máy có khả năng làm mát nhanh có thể rút điện máy chiếu ngay. Tuyệt đối không rút dây điện nguồn khi máy chiếu chưa tắt.

d) Gợi ý ứng dụng trong dạy học và giáo dục thông qua môn Toán ở tiểu học

– Ý tưởng sư phạm: dùng máy chiếu đa năng để trình chiếu các bài giảng đã được thiết kế với các hình ảnh, video, trò chơi học tập.

– Thực hiện: Trong dạy học Toán, khi sử dụng máy chiếu đa năng, GV có thể khai thác được hầu hết các lợi ích của thiết bị này. Chẳng hạn, GV có thể chiếu đề bài hoặc các hình ảnh trực quan, các video hướng dẫn, các tính chất, đặc điểm, kiến thức mới cần học khi tổ chức các hoạt động học tập cho HS. Tuy nhiên, GV cần lưu ý đặc điểm khác biệt giữa các thiết bị công nghệ có thể khiến hình ảnh được chiếu không chính xác về màu sắc, tỉ lệ, chẳng hạn như trên máy tính của GV là hình vuông, hình tròn, nhưng hiển thị trên màn chiếu để cả lớp cùng theo dõi là hình chữ nhật, hình oval.

2.1.1.3. Thiết bị âm thanh đa năng di động

a) Giới thiệu

Là thiết bị tích hợp chức năng âm li (ampli), loa, đài và đọc được các định dạng DVD, CD, SD, USB, có thể được di chuyển dễ dàng bằng cách xách tay.

b) Lợi ích

– Sử dụng trong dạy học.

– Sử dụng cho các hoạt động học trong và ngoài lớp học.

c) Lưu ý khi sử dụng

Cách sử dụng

– Thành phần cơ bản đi kèm: micro cho GV và HS. Yêu cầu nguồn điện:  AC 220V/50Hz (có thể sử dụng nguồn pin hoặc ắc quy/accu).

– Cách sử dụng đơn giản nên các hướng dẫn thao tác sử dụng được nhà sản xuất đóng gói kèm theo thiết bị.

– Tuy nhiên khi sử dụng cần lưu ý:

+ Chọn vị trí đặt hệ thống phù hợp để mọi HS tham gia hoạt động đều nghe rõ.

+ Điều chỉnh âm thanh phù hợp với hoạt động của nhóm/lớp đồng thời không gây ảnh hưởng đến hoạt động của nhóm/lớp học khác.

d) Gợi ý ứng dụng trong dạy học, giáo dục thông qua môn Toán cấp tiểu học

– Ý tưởng sư phạm: tổ chức các hoạt động học tập ngoài không gian mở, các hoạt động trải nghiệm toán học, các hội thi, câu lạc bộ toán học.

– Thực hiện: GV sử dụng thiết bị âm thanh đa năng di động để hướng dẫn HS khi tổ chức các hoạt động trải nghiệm toán học, các hội thi, câu lạc bộ toán học.

Đối với những cơ sở giáo dục có điều kiện thuận lợi hơn về cơ sở vật chất, hạ tầng kĩ thuật thì có thể trang bị và sử dụng các loại thiết bị như: bảng tương tác thông minh, máy tính bảng, điện thoại thông minh và một số thiết bị hiện đại khác đặc thù cho bộ môn, từ đó đáp ứng được các xu hướng hiện đại trong việc ứng dụng công nghệ thông tin, khai thác sử dụng học liệu số và thiết bị công nghệ trong dạy học, giáo dục HS. Tài liệu đọc này sẽ tập trung giới thiệu một số thiết bị công nghệ đang được sử dụng ngày càng nhiều ở các trường tiểu học và được GV chú ý sử dụng để đáp ứng tốt hơn YCCĐ của Chương trình mới.

2.1.1.1. Máy tính bảng

a) Giới thiệu

Máy tính bảng là thiết bị giống như chiếc điện thoại thông minh cỡ lớn với màn hình lớn và có thể “chạy” các phần mềm ứng dụng. Giống như máy vi tính, máy tính bảng được điều khiển bằng cách chạm các ngón tay vào phần mềm được cài đặt sẵn trên màn hình. Máy tính bảng được xem là loại thiết bị di động thứ ba xen vào giữa điện thoại thông minh và máy tính xách tay bởi máy tính bảng mang nhiều điểm tương tự như đặc điểm của hai sản phẩm trên tích hợp lại.

b) Lợi ích

Máy tính bảng tích hợp những ứng dụng phục vụ tối ưu cho công việc của con người nói chung và nhất là phục vụ cho hoạt động dạy học và giáo dục. Cụ thể, máy tính bảng có thể đọc được hầu hết các định dạng Word (văn bản), Excel (bảng tính), PowerPoint (trình chiếu), PDF. Ngoài ra, rất nhiều phần mềm hỗ trợ xem và soạn thảo văn phòng cũng được khai thác trên máy tính bảng, biến nó trở thành công cụ trình diễn nội dung thông tin, công cụ tổ chức và điều khiển quá trình dạy học.

c) Lưu ý sử dụng

Để sử dụng máy tính bảng, cần quan tâm đến các yêu cầu cơ bản:

– Việc thiết lập và đăng nhập tài khoản mail trên máy tính bảng là hoàn toàn cần thiết, giúp sử dụng thiết bị này an toàn và hiệu quả hơn

– Nếu phải làm việc trao đổi thông tin qua mạng xã hội, nên truy cập vào wifi ở địa điểm biết được mật khẩu để có thể thuận tiện hơn khi sử dụng, làm việc.

– Máy tính bảng thường có dung lượng lưu trữ không lớn như một số mẫu điện thoại thông minh hay laptop. Tuy các thiết bị hiện nay đều hỗ trợ khe cắm mở rộng bộ nhớ, tuy nhiên khả năng hỗ trợ vẫn còn khiêm tốn, do đó nên sử dụng thêm dịch vụ lưu trữ đám mây giúp máy giải phóng được bộ nhớ, giúp thiết bị hoạt động hiệu quả hơn.

– Khi cài một số ứng dụng sẽ được hỏi có muốn nhận thông báo không, với ứng dụng cần thiết như Facebook, Zalo, … nên để thông báo để trả lời sớm, còn ứng dụng như game, báo, … thì nên ẩn để tiết kiệm được pin, giữ thiết bị hoạt động ổn định.

d) Gợi ý ứng dụng trong dạy học và giáo dục thông qua môn Toán ở tiểu học

– Ý tưởng sư phạm: GV sử dụng máy tính bảng để trình chiếu bài giảng/bài trình chiếu đa phương tiện trên lớp học (dùng thay máy tính để bàn, laptop), hoặc tổ chức cho HS học tập thông qua các trò chơi cài đặt trên máy tính bảng.

– Thực hiện: Sau khi thiết kế bài giảng/bài trình chiếu đa phương tiện, GV lưu bài giảng trên máy tính bảng và tiến hành kết nối với máy chiếu đa năng qua dây hoặc không dùng dây. Nhờ đặc điểm nhỏ gọn của máy tính bảng, khi GV kết nối với máy chiếu đa năng không dùng dây, GV có thể hoàn toàn chủ động triển khai bài giảng ở bất cứ vị trí nào trong lớp. Ngoài ra, với kĩ thuật dạy học theo góc hoặc mô hình phòng học thông minh, GV có thể tổ chức cho HS tự học với máy tính bảng đã được cài đặt các bài giảng tương tác hoặc các phần mềm học tập khác.

2.1.1.2. Bảng tương tác

a) Giới thiệu

Bảng tương tác là một công cụ cho phép hình ảnh từ máy tính được hiển thị lên bảng với sự trợ giúp của máy chiếu kĩ thuật số. Bảng tương tác được thiết kế bởi những mặt bảng có sức bền cao, chống sự va đập, đồng thời có độ lóa thấp nên không gây phản chiếu. Bảng được cấu tạo sao cho có thể gắn giấy lên bẳng hệ thống nam châm vì trên mặt bảng hút được nam châm. Sử dụng công nghệ tia hồng ngoại và sóng siêu âm tạo ra phần mềm sáng tạo, giúp cho người dùng chỉ cần kết hợp với máy tính và máy chiếu là có thể truyền được nội dùng bài giảng một cách sinh động. Các yếu tố trên bảng có thể được thao tác trực tiếp bởi người thuyết trình bằng cách sử dụng chuột, bút, stylus hoặc ngón tay trên màn hình. Thiết bị này cho phép thực hiện các chức năng của chuột như nhấp, kéo, sao chép. Chữ viết tay cũng có thể dễ dàng chuyển thành văn bản trước khi được lưu. Bảng trắng tương tác thường được gắn vào tường hoặc được gắn trên chân bảng chuyên dụng sử dụng ở nơi làm việc cũng như trong lớp học.

b) Lợi ích

Bảng tương tác tạo môi trường tương tác toàn diện; thu hút sự tập trung chú ý, tham gia của tất cả HS, kích hoạt khả năng tư duy, sáng tạo của HS trong hoạt động dạy học. Ngoài ra, bảng tương tác giúp GV xây dựng bài giảng phù hợp với nhu cầu của HS; giúp HS có thể dễ dàng hình dung và có biểu tượng về các hình ảnh, sự vật, âm thanh; khuyến khích HS xây dựng các khái niệm thông qua thực hiện và thử nghiệm; góp phần nâng cao NL của HS.

Bút điện tử dùng để viết lên bảng được thiết kế vạn năng được sử dụng như chuột máy tính để trình bày nội dung bài giảng một cách trôi chảy. Viết và vẽ sinh động trên bảng để truyền tải đầy đủ nội dung như trình bày trên máy tính. Mặt bảng được sử dụng như một giao diện máy tính hiện đại. Hình ảnh và chữ viết được lưu vào máy tính và được chia sẻ như những dữ liệu điện tử thông thường như một file trong máy tính. Ngoài ra còn có phần mềm hỗ trợ giúp cho GV dễ dàng xây dựng KHBD. Sử dụng bảng tương tác trong lớp học cho phép truy cập ngay vào tất cả nội dung internet cung cấp. Các câu hỏi hay vấn đề đặt ra có thể được trả lời ngay thông qua tìm kiếm của Google vì tất cả âm thanh, video và hình ảnh đều dễ truy cập, nên mang lại nhiều lợi ích và sự tiện dụng cho GV. Sự thông minh của bảng tương tác giúp đổi màu bút viết, đổi màu nét bút đậm nhạt khác nhau. Có khả năng chụp ảnh desktop như một tập tin và lưu vào máy tính, cũng có khả năng đổi phông nền của desktop sang bảng trắng để viết. Bảng tương tác trong lớp học là điều kiện khả thi cho thảo luận nhóm. Đây cũng chính là một công cụ tác động vào quá trình động não của HS với hiệu quả cao do. Trong quá trình tương tác, các ghi chú được thực hiện trên màn hình có thể được chuyển thành văn bản và lưu lại để chia sẻ và phân phối sau này.

c) Lưu ý sử dụng

– Khi lựa chọn bảng tương tác hiện đại, cần chú ý đến đó phải là thiết bị tích hợp All In One, phải có máy vi tính tích hợp với phần mềm tương tác chuyên dụng cho giáo dục và có khả năng kết nối mạng.

d) Gợi ý ứng dụng trong dạy học và giáo dục thông qua môn Toán ở tiểu học

– Ý tưởng sư phạm: thiết kế trò chơi học tập kéo-thả khi dạy nhận dạng hình.

– Thực hiện: GV có thể sử dụng phần mềm ActivInspire để soạn thảo bài giảng và trình chiếu lên bảng tương tác (IWB) để HS có thể tham gia một số hoạt động tương tác trực tiếp. Cụ thể, GV có thể sử dụng hiệu ứng “thùng chứa”, thiết kế trò chơi học tập để HS kéo những hình có cùng hình dạng, thả vào chung nhóm ngay trên bảng tương tác.

2.1.1.1. Máy tính cầm tay

a) Giới thiệu

Máy tính cầm tay là một trong những phương tiện không thể thiếu trong các kì thi Toán. Hiện nay, máy tính cầm tay được sử dụng trong nhà trường chủ yếu là dòng máy tính khoa học. Về mặt kĩ thuật, công dụng chủ yếu của máy tính cầm tay là cho phép thực hiện các tính toán số. Trong Chương trình GDPT môn Toán, kĩ năng sử dụng máy tính cầm tay được xem như là một phần trong các YCCĐ đối với HS tiểu học (đặc biệt đối với NL Sử dụng công cụ, phương tiện học toán). Chẳng hạn, HS cần có khả năng “sử dụng máy tính cầm tay để thực hiện các phép tính cộng, trừ, nhân, chia các số tự nhiên; tính tỉ số phần trăm của hai số; tính giá trị phần trăm của một số cho trước”.

b) Lợi ích

Ở tiểu học, máy tính cầm tay có thể được khai thác để thực hiện các tính toán số với nhiều phép tính khác nhau như cộng, trừ, nhân, chia, tính tỉ số phần trăm của hai số, tính giá trị phần trăm của một số cho trước.

c) Lưu ý sử dụng

– HS tiểu học chỉ cần làm quen máy tính cầm tay đơn giản, chưa cần máy tính khoa học có chức năng vẽ đồ thị, lập trình. Bên cạnh máy tính cầm tay dạng thiết bị, GV có thể sử dụng phần mềm giả lập máy tính cầm tay như ứng dụng Calculator có sẵn trong Windows để để minh họa cách sử dụng máy tính cầm tay.

– Bộ nhớ của máy tính cầm tay có hạn nên trong một số trường hợp, các kết quả tính toán được hiển thị trên màn hình chỉ là các kết quả được làm tròn, không phải là kết quả chính xác về “toán học”.

– Người dùng nên khai thác các bộ nhớ tạm thời (chẳng hạn như M, Ans) hay các bộ nhớ tin học (A, B, C,…) để lưu trữ các kết quả tính toán phục vụ cho các tính toán khác về sau. Các hướng dẫn sử dụng, dạy học với máy tính cầm tay có thể dễ dàng tìm được trên Internet, chẳng hạn trang web https://bitex.com.vn/vn/kho-ung-dung.html.

d) Gợi ý ứng dụng trong dạy học và giáo dục thông qua môn Toán ở tiểu học

– Ý tưởng sư phạm: thực hiện nhanh các phép tính ở lớp 5, sử dụng cho các bài tập chú trọng đến các kĩ năng khác thay vì kĩ năng tính toán.

– Thực hiện: GV giao cho HS các bài toán, phép tính. HS sử dụng máy tính cầm tay để nhanh chóng tìm được kết quả của các phép tính, bài toán, chẳng hạn như diện tích một hình, tìm tỉ số phần trăm mà không cần sử dụng đến giấy nháp.